Theaterorgels

Theaterorgels (ofwel bioscooporgels) waren in de jaren twintig bedoeld voor de begeleiding van "stomme films". Na de opkomst van de geluidsfilm werden veel orgels uit de filmhuizen en theaters verwijderd of gesloopt.

Om de bekendheid van het Steinmeyer-orgel in de regio te bevorderen, organiseerde de Stichting Steinmeyer-orgel Koepelkerk Bussum filmconcerten in de Koepelkerk met orgelimprovisatie op het Steinmeyer-orgel. Omdat dat ik een theaterorgel nooit had gezien, nodigde Jan de Boer van Nederlandse Orgel Federatie me uit om het Wurlitzer/Strunk pijporgel van het Tuschinski Theater in Amsterdam te bezichtigen. Dit orgel is één van de theaterorgels dat in stand worden gehouden door de federatie. Ik kreeg ook een rondleiding van zijn collega, Dick Cuiper.

Eén van de grootste theaterorgels van Nederland is het Pierre Palla Concertorgel dat vanaf 1936 in de studio van de AVRO stond. Het orgel wordt nu gerestaureerd en wordt herbouwd in Studio 1 van het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum.

Het Wurlitzer/Strunk orgel

Jan de Boer : 'Het Tuschinski-orgel was in de jaren twintig bedoeld voor de begeleiding van "stomme films” zoals "De Dikke en de Dunne” (Laurel en Hardy). Tegenwoordig worden de zes overgebleven Nederlandse theaterorgels  nog steeds gebruikt  voor allerlei evenementen maar vooral voor concerten en begeleiden van geluidloze films'.

Interview Jan de Boer en Dick Cuiper van de Nederlandse Orgel Federatie, over het Wurlitzer/Strunk pijporgel van Tuschinski.

Zaterdag 23 februari 2019| Tuschinski Theater Amsterdam

Michael Wooldridge, de Britse organist, bespeelde vanochtend het Wurlitzer/Strunk pijporgel van het Tuschinski Theater in Amsterdam. Eigenlijk zou hij het Pierre Palla Concertorgel, het grootste theaterorgel van Nederland, bespelen. Het orgel krijgt een plaats in Studio1 (de studio waarin wij, koorleden van de NHV, repeteren) in het Muziekcentrum van de Omroep (MCO) in Hilversum. Maar de bouw van dit orgel is nog niet af.

"Back to the Future" was the titel van Wooldridge's concert: op het programma stonden muziek van o.a. de Welsh componist Ivor Novello, The Beatles en uit 'The Wizard of Oz' speelde hij 'Over the rainbow'. 

Wooldridge : "It is always wonderful to play here because the atmosphere of the building is so special. Over the years I have been coming here; for 30 years or so. In the early days the organ needed a lot of repairs and it was much more difficult to play. Gradually it got better and better and now it is perfect, thanks to the technical team which has done a tremendous job. Tomorrow I am playing in Schiedam and the programme there will be a bit nearly the same as the one I have just played. Many times people do send in requests of what they want me to play and that is nice.” 

Het was een mooi concert! In de pauze en na afloop was er gelegenheid voor de bezoekers om de orgelpijpen onder het podium, in de orkestbak te bezichtigen. Morgen, om 15.00 uur, bespeelt Michael Wooldridge het Standaart theaterorgel in het Theater aan de Schie. Dit orgel is ook in stand gehouden door de Nederlandse Orgel Federatie.

De orgelpijpen De orgelpijpen van het orgel bevinden zich in orgelkamers onder het podium, in de orkestbak. De kamers hebben betonvloer die het geluid omhoog reflecteert. De orkestbak werd in het verleden dichtgemaakt maar door middel van roosters wordt de bovenkant opengemaakt.

Het vogelfluitje' 

"Het vogelfluitje in het orgel. Het bekertje is gevuld met een laagje water zodat het kleine fluitje, wat schuin bevestigd zit onderaan de zijkant en via het slangetje van lucht voorzien wordt, luchtbellen veroorzaakt in het laagje water – zoals je vroeger blazend op het rietje luchtbellen kon veroorzaken in een glas limonade", Dick Cuiper.
[Foto : Archief Nederlandse Orgel Federatie]