Welkom op deze website : mijnorgelzoektocht!

NATIONALE ORGELDAG 2022 

Welkom op deze website

Het idee om deze site te maken ontstond na een gesprek met een fotograaf over mijn betrokkenheid met orgels. Hij wilde weten waarom ik geïnteresseerd ben in orgels terwijl Oeganda, mijn land van afkomst, geen orgels kent. Ik heb een paar jaar in de buurt van de Cathédrale Notre-Dame in Parijs, de Domkirche St. Stephan in Wenen en de Sacred Heart Church in Londen gewoond en ging regelmatig naar die kerken. Maar ik was me niet bewust van de aanwezigheid van de orgels in die kerken. In 1996 verhuisde ik met mijn gezin naar Nederland en werd lid van het kerkkoor in de Koepelkerk (Mariakerk) in Bussum. Tijdens de zondagsmis werd het koor begeleid op het orgel en dat was mijn eerste contact met het orgel. Het ‘instrument’ dat mij tot nu toe nog fascineert en heeft geïnspireerd om deze zoektocht te beginnen.

Het Steinmeyer-orgel

In 2012 werd ik gevraagd door de voorzitter van de Stichting Vrienden Steinmeyer-orgel Koepelkerk Bussum om te helpen met de pr-activiteiten rondom het Steinmeyer-orgel (1923). De Stichting werd opgericht om :

•  fondsen te werven voor de restauratie en overplaatsing van het Steinmeyer-orgel, dat voorheen in de Clemenskerk te Hilversum stond en in 2012 naar de Koepelkerk (Mariakerk) te Bussum werd overgeplaatst.
• het orgel te promoten door het organiseren van culturele activiteiten rondom het orgel (waaronder orgelconcerten).

Dispositie van het orgel Dispositie_STEINMEYERORGEL_.pdf

Orgelconcerten en orgelmuziek

De Stichting heeft talloze concerten georganiseerd zoals gedocumenteerd op deze website. Het is de concertwerkgroep (met Theo van Willigenberg als voorzitter) gelukt om verschillende organisten vanuit heel het land en daarbuiten uit te nodigen om orgelconcerten op het Steinmeyer-orgel te geven: bijv. Ton Koopman, dirigent, organist, klavecinist en muziekpedagoog (Nederland), Zsuzsa Elekes, organist en orgellerares op het Béla Bartók conservatorium in Budapest (Hongarije), John Scott (1956-2015) voormalige organist en dirigent van St. Thomas Church in New York (VS) en Lidia Ksiazkiewicz, organist in de kathedraal van Laon (Frankrijk). Zeer inspirerend voor mij was ook de ontmoeting met honderden fanatieke orgelliefhebbers tijdens de orgelconcerten en orgelfietsroutes.  

Orgelzoektocht

Hoewel de Stichting Steinmeyer-orgel Koepelkerk eind 2017 opgeheven werd, bleef mijn fascinatie voor orgels. Langzamerhand kreeg ik het idee om deze website te maken en hiervoor een orgelzoektocht te beginnen want Nederland heeft een unieke orgelcultuur. Volgens De Vereniging van Orgelbouwers in Nederland (VON) zijn er 38 orgels per 1000km2, 94 orgels per miljoen inwoners of wel 1.600 historische orgels (www.orgelbouwers.nl).

Ik wil deze website gebruiken:

• om alle pr-activiteiten in de periode 2012-2017 rondom het Bussumse Steinmeyer-orgel te bewaren. Ook bewaard worden interviews met organisten, bezoekers en ook interviews met de mensen die nauw betrokken bij het orgel waren zoals degenen die het orgel weer opgebouwd hebben.
• als een zoektocht naar andere orgels die ik interessant en bijzonder vind vanwege hun geschiedenis, leeftijd, omvang, uiterlijk, pijpen en hun positie in het interieur van de kerken. (Leesstuk: Oude en moderne orgels). Ik heb al een bezoek gebracht aan een andere bewaard gebleven Steinmeyer-orgel (1922) in de Adventskerk te Alphen aan den Rijn en de vaste organist, Simon Stelling, ontmoet en horen spelen. Ook interessant zijn de verhalen in de krant over het lot van het Willibrordusorgel in de Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem, toen het in  de Willibrorduskerk in Amsterdam stond : “Orgelcadeau aangeboden”. En denk aan het grootste orgel van Nederland, het hoofdorgel van de Grote of Sint Laurenskerk in Rotterdam; ik mocht al van Hayo Boerema een kijkje nemen achter het orgel. Indrukwekkend! En in Leiden mocht ik van Ton van Schie via een klein houttrapje de orgelpijpen van het Pelsorgel in de Leidse Petruskerk bezichtigen. Op dit orgel werd Widor’s Andante uit Symphonie IV, op 13 no. 4 opgenomen; één van mijn favoriete orgelmuziekstukken. 
  
• om de gesprekken met de vaste organisten (voor mijn gevoel, de “eigenaars”) van deze orgels bij te houden. Ze vertellen over de klank van hun orgels en de muziek die ervoor geschreven is. Hun enthousiasme en liefde voor het instrument vind ik zo aanstekelijk. Het bijwonen van hun orgelconcerten geeft mij de mogelijkheid om kennis te maken met de klank van hun orgels. Eén bijzonder concert in september 2018, was dat van Jan van de Laar's César Franck’s Final op. 21 op het Robustelly-orgel in Helmond; het leek alsof het orgel in brand stond. Overweldigend!
• als een begin van een ontdekkingsreis naar andere orgels. Spannend maar ook heel erg leuk om ze te zien en de sfeer in hun thuisbasis te voelen. Misschien zijn sommige kerkgebouwen waarin die orgels stonden inmiddels gesloopt en/of niet meer als kerk maar bijv. als vergaderruimte in gebruik of er zijn woonruimtes in gecreëerd. En .. wat is dan gebeurd met de voormalige “bewoners”, de orgels, van die kerken ..?

De disposities van de orgels neem ik niet mee want die informatie is terug te vinden op de websites van de betreffende orgels en kerken.

Orgelbouwers

Een bezoek aan een paar orgelbouwers mag niet ontbreken. Op uitnodiging van dhr. Paul Steinmeyer (86 jaar) heb ik in september 2018 het Steinmeyer-museum in Öttingen, Duitsland, bezocht. Een indrukwekkend bezoek waarin ik alles te zien en horen kreeg over hoe de Steinmeyer-orgels werden gebouwd, en ook mocht kijken in het archief van de firma, dat van 1848 dateert.

Gelukkig worden er nog steeds orgels gebouwd in Nederland. Het blijkt ook dat er wel nieuwe orgels worden gebouwd voor buitenlandse opdrachtgevers. Erg interessant om te weten is dat de vraag naar orgels uit Afrikaanse landen langzamerhand aan het stijgen is.

Orgeltoekomst

Ten slotte ben ik benieuwd naar het behouden en bevorderen van de orgelcultuur. Zal het orgel beschouwd blijven als "monument", of blijft het deel uitmaken van het muziekleven van mensen? Piet Hein Donner (oud politicus) vroeg zich tijdens de openingsmanifestatie van de Nationale Orgeldag 2013 af: 'Hoe krijg je het orgel bij mensen die het orgel niet meer vanuit de kerk kennen. Hoe krijg je bij mensen die de kerk hebben verlaten, de associatie van het orgel met kerk weg ?" (www.orgelnieuws.nl/18-03-2013) 

En tenslotte mag een bezoek aan de jongste generatie organisten die nog met hun orgelstudie bezig zijn niet ontbreken.

Aanpak

Over de aanpak van deze tocht kreeg ik aan het begin advies van Wybe Kooijmans, hoofdorganist van de Grote Kerk Naarden vanwege zijn deskundigheid op het gebied van orgels en orgelmuziek. Jean Janssen en Louis Levelt, voormalige organisten van de Koepelkerk die bereid zijn om mij te helpen met extra informatie over (Steinmeyer)orgels en ook met het redactionele werk. Dat geldt ook voor Ton van Schie, bibliothecaris van het Petruskoor in Leiden, Herman Docter, Concertkoor Baarn. 

Dankwoord

Mijn grote dank gaat uit naar de inmiddels opgeheven Stichting Steinmeyer-orgel Koepelkerk Bussum (Jan Klück, Frans Baneke, Paul Doorenbosch en Rob Nieuwenhuis) en het kerkbestuur van de Koepelkerk/Mariakerk (in het bijzonder Rineke Blaauwgeers), die mij de kans, het vertrouwen en de ruimte gaf om de pr-activiteiten rondom het Steinmeyer-orgel te verzorgen. Aan Roel Post ben ik voor altijd dankbaar want via zijn bedrijf, Drukkerij Walden te Bussum, zorgt hij voor de prachtige posters voor een betaalbare prijs. "Het is vrijwilligerswerk toch, en hierdoor ga ik zeker niet failliet." En .. mijn dank gaat ook uit naar Thijs Kramer (1938-2021). Door hem kwam ik verder in contact met orgelmuziek en het orgel.

Ten slotte dank ik de organisaties en uitgevers die betrokken zijn bij deze website. Ook dank bijvoorbaat aan alle mensen die mij gaan helpen bij deze orgelzoektocht die ik onderneem uit nieuwsgierigheid en ook als muzikant. Ik ben Gerco Schaap, eindredacteur van de maandblad De Orgelvriend, erkentelijk voor zijn redactionele bijdragen en aanvullingen sinds 2020.

Hoewel ik geen orgeldeskundige ben geworden, ben ik inmiddels wel een groot liefhebber van de “koningin van alle instrumenten”.

Lillian Mulder-Lubega

Tenzij anders vermeld: © foto's Lillian Mulder-Lubega/Lillian Lubega of zonder naam, gemaakt met mijn mobiel. In enkele gevallen [xxxx] was het onmogelijk de rechthebbende te achterhalen. Mocht u menen rechten te kunnen ontlenen aan gebruikte foto's, laat mij dat dan zo spoedig mogelijk weten.